Απέναντι στην πραγματικότητα
Πρόσφατες δημοσιεύσεις φαίνεται να καταλήγουν στην επαλήθευση δύο συμπερασμάτων, έγκυρων αλλά αντιφατικών. Πρώτον, ότι στη δεκαετία που διανύουμε, όλο και λιγότεροι άνθρωπο επιλέγουν τη ψυχοθεραπεία αντί της φαρμακευτικής αγωγής για την αντιμετώπιση νόσων, όπως για παράδειγμα το άγχος ή η κατάθλιψη- τα σχετικά ποσοστά σήμερα είναι χαμηλότερα από ποτέ. Ωστόσο η πλειοψηφία των θεραπευομένων όταν ερωτάται, δηλώνει ότι η ψυχοθεραπεία είναι προτιμότερη από τη χρήση φαρμάκων για την αντιμετώπιση παρόμοιων δυσκολιών. Πώς μπορεί να ερμηνευθεί αυτή η αντίφαση;
Σκεπτικισμός σχετικά με τη φαρμακευτική αγωγή
Καταρχάς πολλοί άνθρωποι είναι διστακτικοί να πάρουν ψυχοτρόπα φάρμακα, λόγω του φόβου τους πως είναι πιθανό να αλλοιωθεί η προσωπικότητά τους και να απολέσουν την αίσθηση αυτονομίας και ελέγχου της ταυτότητάς τους. Με άλλα λόγια φοβούνται πως τα φάρμακα θα αλλάξουν ριζικά τον τρόπο σκέψης τους και τη βούλησή τους με έναν αρνητικό και επιζήμιο τρόπο. Επιπλέον συχνά ακούγεται πως αυτά τα φάρμακα προκαλούν εθισμό και είναι αδύνατον ή πολύ δύσκολο να τα διακόψει κανείς εφόσον ξεκινήσει να τα λαμβάνει. Επιπλέον διατυπώνεται η επιφύλαξη πως ακόμα κι αν τα φάρμακα τελικά θεραπεύσουν τα συμπτώματα, η νόσος αναπόφευκτα θα επιστρέψει αμέσως ή πολύ σύντομα μετά τη διακοπή της αγωγής. Η ερώτηση που συχνότερα ακούγεται στο ιατρείο ενός ψυχιάτρου ακόμα κι από ασθενείς που παρουσίασαν μία εντυπωσιακή βελτίωση σε σύντομο χρονικό διάστημα, είναι «για πόσο ακόμα θα χρειάζεται να παίρνω το φάρμακό μου;».
Προβληματισμοί για τη ψυχοθεραπεία
Ωστόσο, γιατί παρά τις παραπάνω ανησυχίες οι ασθενείς που τελικά θα επιλέξουν τη ψυχοθεραπεία είναι όλο και λιγότεροι; Η αλήθεια είναι πως μερικές φορές πίσω από αυτή τη προτίμηση, κρύβεται μια βαθύτερη επιθυμία για αυτόματη επίλυση του προβλήματός τους, με άμεσο και μαγικό τρόπο, χωρίς την εμπλοκή στη περιπέτεια της ψυχοθεραπείας που είναι περισσότερο χρονοβόρα και προϋποθέτει συνάντηση με ανεξερεύνητες πλευρές του εαυτού και ανάληψη προσωπικής ευθύνης για αλλαγή. Επιπλέον η ψυχοθεραπευτικές συνεδρίες είναι μια περισσότερο δαπανηρή υπόθεση σε σχέση με τα φάρμακα, χωρίς κάλυψη από τα δημόσια ασφαλιστικά ταμεία κάτι που αποτελεί σοβαρό αντικίνητρο στο οικονομικό περιβάλλον που αναδύθηκε τα τελευταία χρόνια. Τη διστακτικότητα ενισχύει και η διαδεδομένη εντύπωση πως ενώ τα φάρμακα δρουν με έναν αρκετά κατανοητό τρόπο, έχουν περισσότερο προβλέψιμα αποτελέσματα και στοχεύουν σε αποκατάσταση συγκεκριμένων βιολογικών παραμέτρων που έχουν διαταραχθεί, η ψυχοθεραπεία χαρακτηρίζεται από ένα πιο ασαφές πλαίσιο, όπου το κλινικό ύφος η προσωπικότητα και η κοσμοθεωρία του θεραπευτή παρεμβάλλονται οδηγώντας κάθε φορά σε λιγότερο επαναλήψιμα, μη σταθερά αποτελέσματα. Με άλλα λόγια η ψυχοθεραπεία ως μέθοδος θεραπείας έχει διαφορετικά αποτελέσματα όταν λειτουργείται από διαφορετικό ψυχοθεραπευτή.
Η θεραπευτική προσέγγιση πέρα από διχασμούς
Εδώ και δεκαετίες διεξάγεται ένας ζωηρός δημόσιος διάλογος με επιχειρήματα υπέρ ή κατά της μιας ή της άλλης θεραπευτικής μεθόδου που συχνά προκαλεί εντάσεις και αντιδικίες σε μέλη της επιστημονικής κοινότητας και σε θεραπευόμενους. Θέση μας είναι πως ένα τέτοιο δίλημμα είναι πλαστό και παραπλανητικό: τόσο η φαρμακοθεραπεία όσο και η ψυχοθεραπεία, υπό την καθοδήγηση εξειδικευμένου και εκπαιδευμένου προσωπικού, έχουν αποδειχτεί αποτελεσματικές, ασφαλείς και αξιόπιστες. Αποτελούν ισχυρά όπλα στη φαρέτρα του ειδικού, που θα επιλέξει με κριτήριο τα χαρακτηριστικά της διαταραχής, τη βαρύτητα της νόσου, την ανθεκτικότητα των συμπτωμάτων, τη προσωπικότητα και τη προτίμηση του θεραπευόμενου, ποια από αυτές θα επιλέξει. Γνώση της σύγχρονης βιβλιογραφίας επιτρέπει την επιλογή ή την παράλληλη χρήση και των δύο μεθόδων ανάλογα με τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της κατάστασης που κάθε φορά αντιμετωπίζεται- δεν υπάρχουν ασθένειες, υπάρχουν ασθενείς!
Η σύγχρονη αντίληψη
Πεποιθήσεις, όπως ότι τα φάρμακα καταργούν και ισοπεδώνουν τη προσωπικότητα του ανθρώπου ή είναι πάντοτε αναγκαία εφόρου ζωής και προκαλούν εθισμό, έχουν καταρρεύσει χάρη στην ορθολογική συνταγογράφηση από ενημερωμένους ειδικούς και στο συνυπολογισμό οφέλους και κόστους κατά τη χορήγηση τους από εξειδικευμένο ιατρικό προσωπικό. Από την άλλη, η υποτιμητική παρανόηση ότι η ψυχοθεραπεία είναι μία απλή συζήτηση, όχι πολύ διαφορετική από αυτή που θα έκανε κανείς με έναν καλό φίλο, διαψεύδεται από τα σύγχρονα ερευνητικά δεδομένα που την αναδεικνύουν σε αξιόπιστη θεραπευτική λύση, με αποτελέσματα συγκρίσιμα με εκείνα των φαρμάκων, όταν επιλέγεται με βάση έγκυρες και αυστηρά καθορισμένες ενδείξεις.
Η ψυχική νόσος είναι μία σοβαρή δοκιμασία για εκείνον που θα συμβεί να νοσήσει και το περιβάλλον του. Η μέθοδος που θα επιλεγεί για τη κατά το δυνατόν συντομότερη θεραπεία της, οφείλει να είναι μια κοινή απόφαση του ειδικού και του ασθενούς με τη συναίνεση και υποστήριξή της οικογένειάς του, ρεαλιστικά προσαρμοσμένη κάθε φορά στις ιδιαιτερότητες του θεραπευόμενου και των συμπτωμάτων που τον δυσκολεύουν.